‘Puzzel van onmenselijkheid compleet’

Nadat vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos in vlammen opging, belandden duizenden mensen op straat. Direct na de branden is Stichting Vluchteling een actie gestart om geld in te zamelen voor noodhulp.

Alessandro Mangione van Intersos is sinds 2019 één van de vele hulpverleners ter plaatse. Hij vertelt over de hulp die hij voor Stichting Vluchteling uitvoerde in de weken na de brand.

“Als hulpverlener ben ik gewend in moeilijk situaties te werken. Juist daarom is een dagelijkse routine en structuur zo belangrijk. Maar als plotseling de noodtoestand wordt afgekondigd, loopt alles anders en is er van dagelijkse routine geen sprake meer. Dat was precies wat er gebeurde op 9 september, toen ik gebeld werd en het nieuws hoorde: Moria, het grootste en meest beruchte vluchtelingenkamp in Europa, dat dagenlang op slot zat vanwege de coronabesmettingen, was die nacht vrijwel compleet in vlammen opgegaan. Met als gevolg; dertienduizend mensen in één klap op straat. Kamp Moria was vrijwel volledig in de as gelegd. In mijn ogen is er geen duidelijker bewijs van het mislukken van het migratiebeleid van de Europese Unie.

Mijn eerste gedachte was: ‘hoe heeft dit in vredesnaam kunnen gebeuren?’ Vervolgens dacht ik natuurlijk aan iedereen die dit verschrikkelijke lot trof en dan vooral de meest kwetsbare groepen; vrouwen, kinderen, ouderen en zieken. Ik vroeg me af of ze erin geslaagd waren aan de vlammenzee te ontsnappen. De schok van het nieuws maakte snel plaats voor een andere energie; gericht op actie, een urgente behoefte om zo snel mogelijk hulp te bieden.

Kamp Moria was vrijwel volledig in de as gelegd. In mijn ogen is er geen duidelijker bewijs van het mislukken van het migratiebeleid van de Europese Unie.

In actie

Op het moment van de brand zat ik met het team in het noorden van Griekenland. We bespraken samen met onze Country Director de situatie op Lesbos en we besloten dat we zouden helpen. Binnen een paar uur waren we dan ook met het vliegtuig onderweg naar het getroffen Griekse eiland. Ik dacht na over hoe we het beste onze missie konden volbrengen. Want ondertussen had de Griekse regering de noodtoestand uitgeroepen. De beperking die dit oplevert, speelt een grote rol in het vormgeven van onze hulpverlening.

We gingen aan de slag met een team van vier hulpverleners. Na acht weken werd het team uitgebreid met specialisten, waaronder een culturele bemiddelaar en een psycholoog.
De eerste dagen was de informatievoorziening erg chaotisch en onvolledig. Daarom was het zo belangrijk de noodsituatie met eigen ogen te bekijken, met mensen te praten en naar hun behoeften te luisteren. Zo bezochten we snel na aankomst Kara Tepe, een ander vluchtelingenkamp, drie kilometer van het oude kamp Moria.

De eerste dagen was de informatievoorziening erg chaotisch en onvolledig. Daarom was het zo belangrijk de noodsituatie met eigen ogen te bekijken, met mensen te praten en naar hun behoeften te luisteren.

Rondom dit kamp vulden wegen zich kilometerslang met inwoners die door de brand uit Kamp Moria moesten vertrekken en geïmproviseerde hutten hadden gemaakt. Binnen enkele dagen werd een nieuw kamp bij Kara Tepe uit de grond gestampt, met helaas nog slechtere omstandigheden. De mensen hadden water, voedsel en andere basisvoorzieningen nodig. Velen van hen waren al ziek en hadden geen toegang tot medicijnen, ook konden ze niet in contact komen met een arts. Onder hen waren ongeveer vierduizend kinderen, waarvan velen, zoekgeraakt in de menigte, op zoek naar hun familie.

Band opbouwen

We besloten om ons in eerste instantie te richten op kwetsbare vrouwen en kinderen. We deelden voedselpakketten uit met vitaminesupplementen en eiwitrijk voedsel om de ergste honger te stillen. Op het moment dat alle mensen naar het nieuwe kamp waren overgebracht zijn we hygiënepakketten aan vrouwen gaan uitdelen: veelal aan alleenstaande vrouwen en moeders. In deze pakketten zat onder meer maandverband en zeep. De mensen moesten zich wassen in zee, vanwege een gebrek aan douches.
Wat we ook uitdeelden, dag in dag uit hebben we ons ingezet om vooral een band met de vluchtelingen op te bouwen. Het is belangrijk om vooral te luisteren naar hun behoeften, angsten en zorgen. Op deze manier bieden we niet alleen steun maar sluit onze hulpverlening ook beter aan. Ook nu weer heb ik ervaren hoe belangrijk, zelfs onmisbaar, deze vertrouwensrelatie is.

Ook nu weer heb ik ervaren hoe belangrijk, zelfs onmisbaar, deze vertrouwensrelatie is.

Ik denk nog vaak terug aan het telefoontje van 9 september waarin ik hoorde van de alles verwoestende brand. Vrij snel realiseerde ik me dat deze brand het laatste stukje van de puzzel van onmenselijkheid was. Jarenlang deed Europa niks, jarenlang hebben al die duizenden mensen onder erbarmelijke omstandigheden moeten leven. En. Opgesloten in overvolle tenten, vies van de modder, gedesillusioneerd kijkend naar de zee. Ze hadden zich iets anders van Europa voorgesteld.

Terwijl ik deze woorden schrijf is het november, de winter komt dichterbij terwijl hier nog steeds meer dan zevenduizend mensen onder verschrikkelijke omstandigheden opgevangen worden.