Update: voorlopig geen terugkeer van Rohingya naar Myanmar

De situatie nu

Zo’n 730.000 Rohingya vluchtten naar Bangladesh vanaf augustus 2017, op de vlucht voor militaire zuivering in Myanmar.

Op 15 november 2018 wilden Myanmar en Bangladesh een start maken met het terugsturen van Rohingya-vluchtelingen. Initieel zouden er 2.260 Rohingya teruggestuurd worden naar Myanmar. Maar het was onduidelijk wie naar huis zou worden teruggestuurd, of wat de autoriteiten van Bangladesh zouden doen als zij zouden weigeren te vertrekken. Dit veroorzaakte angst en verwarring in de overvolle vluchtelingenkampen in Bangladesh, waar de Rohingya nu verblijven.

Verschillende mensenrechtenorganisaties riepen Bangladesh op om het plan op te schorten, en zeggen dat terugkeer nu gevaarlijk en zeer voorbarig is. Generaties lang zijn de Rohingya hun staatsburgerschap in Myanmar geweigerd, en de beperkingen en vijandigheid jegens hen zijn het laatste jaar niet verdwenen. Bovendien vluchten momenteel nog altijd Rohingya uit Myanmar richting Bangladesh uit angst voor repressie en geweld.

Niet geïnformeerd

Rohingya-vluchtelingen zeggen zelf dat ze niet zijn geraadpleegd over terugkeer; en dat ze niet terug zullen gaan voordat hun veiligheid en rechten kunnen worden gegarandeerd. Eerdere terugkeer naar Myanmar na eerder conflict begin jaren negentig leek niet geheel op vrijwilliger basis te zijn gebeurd  en bracht geen vermindering van onderlinge spanningen tussen Rohingya en Rakhine bevolkingsgroepen in Rakhine State.

Rohingya zijn bang dat hun leven, families en gemeenschappen opnieuw zullen worden aangevallen als ze terug zijn in hun thuisland.

Lopend onderzoek in de kampen van Bangladesh toont verwarring en angst bij Rohingya-vluchtelingen. Sommige Rohingya willen graag terug naar Myanmar, maar maken zich zorgen over hun wettelijke status, verder geweld en hoe ze zouden overleven nu hun voormalige huizen en dorpen zijn afgebroken. Anderen waren te bang om zelfs maar te overwegen om terug te gaan. Velen zeiden dat ze geen duidelijke informatie hadden over hoe het terugkeerproces zou werken, of dat ze gedwongen zouden worden terug te keren.

Rohingya hebben dan ook een sterke behoefte aan meer informatie.

Waar gaan ze naar terug?

Bangladesh en Myanmar zeggen dat Rohingya-vluchtelingen teruggebracht zullen worden in groepen van 150. Beide landen hebben herhaaldelijk gezegd dat terugkeer ‘veilig en vrijwillig’ moet zijn. Ze hebben lijsten samengesteld van enkele duizenden vluchtelingen die momenteel in Bangladesh wonen, maar volgens Human Rights Watch hebben de autoriteiten van Bangladesh de namen willekeurig gekozen. Rohingya in de kampen van Bangladesh zijn erg bang dat hun namen op de lijsten zullen staan.

De autoriteiten van Myanmar zeggen dat vluchtelingen zullen worden overgebracht naar een 'doorgangskamp' in een Hla Poe Kaung, ten noorden van de stad Maungdaw, in het noordelijke deel van Rakhine State.

Een analyse van satellietbeelden eerder dit jaar suggereert dat het kamp is gebouwd bovenop de overblijfselen van tenminste vier voormalige Rohingya-dorpen, op land dat werd verbrand en verwoest tijdens de militaire zuivering van vorig jaar.

De autoriteiten van Myanmar blijven zware beperkingen opleggen aan humanitaire organisaties in het noorden van Rakhine State. UNHCR verklaarde dat Rohingya, die in het noorden van Rakhine State verblijven, zich niet vrij mogen bewegen en moeilijk toegang hebben tot gezondheidszorg en scholen. Alle groepen in het gebied, inclusief Rohingya en etnische Rakhine gemeenschappen, leven in angst en wantrouwen ten opzichte van elkaar.

Voorbarig

Mensenrechtenorganisaties hebben het laatste terugkeerplan grotendeels veroordeeld en het voorbarig en gevaarlijk genoemd. Ze riepen Bangladesh op om zijn repatriëringsplan af te breken. Velen hebben gewaarschuwd dat terugkerende Rohingya een groot risico lopen op verder geweld.

UNHCR is niet betrokken is bij het laatste terugkeerplan van de regering van Bangladesh en Myanmar en stelt dat terugkeer van  Rohingya alleen kan worden ondersteund als deze op geheel vrijwillige basis is gebeurd en er harde garanties zijn ingebouwd voor de veiligheid en de burgerrechten van de terugkeerders.

Situatie nu: voorlopig uitgesteld?

Pogingen om Rohingya-vluchtelingen terug te sturen naar Myanmar zijn onderbroken nadat niemand bereid was om in de bus te stappen om over de grens te worden teruggebracht. In plaats daarvan werd er geprotesteerd. De Bengaalse autoriteiten zeggen dat ze zich blijven inzetten voor het terugsturen van Rohingya, maar zullen het opnieuw proberen na de algemene verkiezingen van 30 december. Veel vluchtelingen staan wantrouwend tegenover de Bengaalse autoriteiten en dit zou kunnen leiden tot voortzetting van de protesten in de Cox's Bazaar-kampen.