Langzaam dringt door waar hij het over heeft. Mosterdgas.

Het is, nog geen half zes in de ochtend, al druk bij het checkpoint om Erbil uit te komen. We slalommen met onze grote auto's tussen de wachtenden door. De met kalashnikov bewapende beveiliger voorin laat zo nu en dan zijn raampje zakken, keuvelt wat met de Peshmerga, de Koerdische strijdkrachten, en we mogen weer verder. We zijn op stap met de bommenruimers van de Mines Advisory Group. 

In de omgeving van de stad Bashiqa kunnen de experts in explosieven hun hart ophalen. Er liggen niet eerder geziene aantallen landmijnen, boobytraps en niet ontploft oorlogstuig. Steeds van wisselende, vaak verrassend ingenieuze makelij. Routine bij het ruimen kan makkelijk dodelijk worden. 'Steeds als we denken dat we weten hoe IS die bommen maakt, stuiten we op slimme varianten'. 
Onder ons toeziend oog wordt een net ontdekte mijn opgegraven en onschadelijk gemaakt. 'Jouw bom', grapt expert Julius terwijl het roestige zware ding bij ons in de auto gezet wordt. 'En nu ga je 'm opblazen'. 

In een diepe kuil, op een ver afgelegen plek, ligt al een stapel bommen. 'Mijn bom' wordt erbij gezet. De veiligheidsprocedures zijn eindeloos. Van onze bloedgroep, die we voor de derde keer vandaag op moeten schrijven, tot de procedures, alles wordt tot in detail meerdere keren gecheckt. En dan rijden we naar een oude Peshmerga controlepost. In een betonnen deel tussen de muren van zandzakken moeten we met zijn allen schuilen voor mogelijk opvliegende stenen. Julius telt af, 3, 2, 1. Als hij knikt duw ik de switch omhoog en ontploft in de verte met een verbazend harde doffe boem, de stapel IS bommen. Ik schrik ervan. 'Did I do that?', vraag ik onnozel naar de bekende weg. Een stevige stofwolk stijgt boven de kuil op. 

En dan valt mijn oog op een grote hoop dekens. Julius legt in zijn bommenterminologie uit wat daar ligt. Maar heel langzaam en na vele verduidelijkende vragen dringt tot mij door waar hij het over heeft. Mosterdgas. Het gas waarmee Sadam Hussein minstens 5.000 inwoners van het Koerdische Halabja op gruwelijke wijze vermoordde. Honderden liters van datzelfde spul staan hier, vlak voor mijn voeten. Julius wijst naar nog zo'n hoop, midden in het veld. 'Die staan open', zegt hij. Zodat het gas langzaam kan verdampen, opgaan in de lucht, in een omgeving waar in de wijde omtrek niemand is. 

Heb ik gelezen dan over grote hoeveelheden gifgas in Irak? Ik kan het mij niet herinneren. 

Ik ben verbijsterd. Heb ik gelezen dan over grote hoeveelheden gifgas in Irak? Ik kan het mij niet herinneren. 'We vinden het regelmatig', vertelt Julius. 'Zoals deze, in jerrycans, als onderdeel voor een nog te maken bom. Maar we vinden ook bommen klaar voor gebruik, en sporen van gebruikte gifgasmortieren'. Als het tot Julius doordringt dat wij totaal verbaasd en toch ook wat ongelovig reageren troont hij ons mee naar een dichtbij gelegen plaatsje. Op een muurtje liggen drie mortiergranaten. Vlak erachter keren families terug naar hun grotendeels verwoest dorp. Kinderogen volgen ons nieuwsgierig, de kleintjes huppelen achter ons aan. 

'Kom maar hier en ruik eens', wenkt Julius ons. Ik snuif en roep dat ik niks ruik, snuif nog 's flink en dan inderdaad herken ik een gaslucht, een vreemde gaslucht. Het lijkt alsof het in mijn mond, keel en neus blijft hangen. De mortiergranaten liggen hier sinds 9 juli. Julius en collega's hebben geen beschermende kleding om de granaten veilig te kunnen ruimen. Het wachten is op het leger, en die hebben deze dagen heel veel prioriteiten. 

'Goeie kans dat je je straks een beetje ziek gaat voelen', zegt Julius. En inderdaad, op de terugweg naar Erbil word ik misselijk en gaat mijn hoofd bonken...