EU-Turkije deal maakt asiel aanvragen in Europa een ‘mission impossible’

Het Griekse laboratorium: hoe EU beleid de bescherming van vluchtelingen ondermijnt’. De humanitaire organisaties waarschuwen dat de deal menselijk lijden veroorzaakt en daarom onder geen omstandigheden de blauwdruk mag zijn voor migratiedeals met andere landen.

Op 20 maart 2017 is het precies een jaar geleden dat de EU-Turkije deal werd geïmplementeerd. Door deze deal konden de EU lidstaten asielzoekers vanuit Griekenland terugsturen naar Turkije, waarmee zij hun verantwoordelijkheid om mensen te beschermen uitbesteden. In het rapport laten de drie organisaties zien hoe kwetsbare mensen gedwongen worden om te leven in mensonterende omstandigheden. Het rapport schetst ook de vele manieren waarop asielzoekers uitgesloten worden van hun recht op een eerlijke asielprocedure.

“Door de EU-Turkije deal en in weerwil van internationale verdragen en wetgeving zijn kwetsbare vluchtelingen klem komen zitten in Griekenland, waar zij onder verschrikkelijke omstandigheden worden opgevangen. Nederlandse politici claimen de EU-Turkije deal als een succes. Ik zou het veleer een moreel faillissement willen noemen,” zegt Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling.

Farah Karimi, directeur van Oxfam Novib, voegt daaraan toe: “De EU-Turkije deal speelt roulette met de toekomst van de meest kwetsbare mensen. Het is een ‘mission impossible’ geworden voor diegenen die het het hardst nodig hebben om een toevlucht te vinden in Europa.”

Het recht van vluchtelingen op een individuele asielprocedure is cruciaal om mensen te beschermen tegen het terugzenden naar een gebied waar ze risico op vervolging lopen, zoals vastgelegd in het VN Vluchtelingenverdrag. Op de Griekse eilanden ligt de primaire focus echter op de vraag of mensen kunnen worden teruggestuurd, zonder hun individuele asielaanvraag te behandelen. Mensen die de oorlog in Syrië ontvlucht hebben, moeten bijvoorbeeld door een ‘ontvankelijkheidsprocedure’, die de individuele redenen waarom zij gedwongen zijn te vluchten niet beoordeelt.

Het rapport laat zien dat er grote hiaten zijn, bijvoorbeeld in noodzakelijke juridische hulp om door de onduidelijke, constant veranderende asielprocedure te navigeren. Een Kafkaesque voorbeeld: op een zeker moment is besloten dat minderjarigen die alleen reizen hun leeftijd niet langer kunnen bewijzen door middel van een geboorteakte. In plaats daarvan moeten zij een paspoort of ID-bewijs kunnen tonen - zelfs in gevallen waarin zulke documenten niet aan kinderen onder 18 jaar worden uitgegeven.

Het gevolg is dat asielzoekers gedwongen worden om zich wegwijs te maken in langdurige processen met weinig tot geen hulp, terwijl ze intussen worden blootgesteld aan schendingen van hun rechten en vaak erbarmelijke omstandigheden. Daarnaast is er grote bezorgdheid over de expertise en kwaliteit van de interviews die worden afgenomen door het Europese Ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO), als ook over het gebrek aan toezicht op het proces.

“Door de EU-Turkije deal worden fundamentele mensenrechten en de rechten van asielzoekers vertrapt. Europa heeft een gevaarlijk precedent geschapen. We vrezen dat het nu maar al te gemakkelijk zal zijn voor andere landen om zich te onttrekken aan hun verantwoordelijkheid om internationale bescherming te bieden aan mensen in nood,” zegt Nicola Bay, landendirecteur voor Oxfam in Griekenland.

Asielzoekers op de Griekse eilanden werden het afgelopen jaar ondergebracht in tenten, zelfs midden in de winter toen de temperatuur onder het nulpunt zakte. En nog steeds verblijven er mensen in deze onderkomens. Kinderen, vrouwen en mannen worden blootgesteld aan serieuze gezondheidsrisico’s, en velen hebben slechts beperkt toegang tot basisvoorzieningen zoals medische en psychologische hulp om hun trauma’s te verwerken.